Rak debelog creva ili karcinom kolorektuma je maligni tumor koji se može razviti u nivou cele dužine debelog creva ili na njegovom završnom delu (rektumu). Najčešće se javlja bez simptoma, a kad se simptomi pojave, rak debelog creva je najčešće već uznapredovao.
Karcinom, kao i polipi debelog creva, često izazivaju krvarenje koje nije vidljivo golim okom, pa je rano otkrivanje bolesti, kada čovek nema simptome (krv u stolici, sluz u stolici, proliv i zatvor koji se javljaju naizmenično, bolovi u trbuhu, gubitak telesne težine), preduslov je za uspešno lečenje i izlečenje raka debelog creva.
Skrining testovima moguće je otkriti polipe debelog creva pre nego što se transformišu u karcinom kolorektuma.
Ti testovi su pregled stolice na okultno (skriveno) krvarenje i kolonoskopija.
Pregled stolice na okultno (skriveno) krvarenje je laboratorijski test koji otkriva tragove krvi u stolici dok još nisu vidljivi golim okom. Ovaj pregled treba da rade svi ljudi posle 40. godine života, i to jedanput godišnje, iz tri uzastopna uzorka stolice.
Kolonoskopija je pregled tokom kog se, pomoću kolonoskopa, optičkog instrumenta, pregleda se cela dužina debelog creva. Kolonoskopija zahteva pripremu kako bi se očistilo debelo crevo.
Može se uraditi u kratkotrajnoj opštoj anesteziji, čime se izbegava nelagodnost. U toku kolonoskopije moguće je uraditi biopsiju i uzeti deo tkiva za patohistološku analizu (PH nalaz).
Ukoliko se tokom kolonoskopije naiđe na polip u debelom crevu, on se u istom aktu uklanja i obavezno šalje na patohistološku analizu. Pojava kolorektalnih polipa koji su benignog karaktera povećava rizik od obolevanja od raka debelog creva, pa je stoga uklanjanje polipa neophodno.
Kolonoskopija se savetuje kao obavezan pregled posle 50. godine života, bez obzira na to da li postoje faktori rizika.
U Srbiji je po obolevanju i umiranju od malignih bolesti rak debelog creva drugi po učestalosti. Češće se javlja kod muškaraca, nego kod žena i od njega oboli približno 4.500 ljudi svake godine, a više od 3.000 umre. Procenjuje se da će se rak debelog creva (rak kolorektuma) u Evropi razviti kod svakog 20. muškarca i 35. žene. Najšeće se javlja nakon 60. godine, a pojava karcinoma debelog creva kod ljudih mlađih od 40. godina izuzetno je retka.
Tačan uzrok nastanka raka (karcinoma) debelog creva (raka kolorektuma) i dalje nije u potpunosti jasan. Neki ljudi koji imaju faktore rizika za rak debelog creva nikada ne obole od ove bolesti, dok neki, bez poznatih faktora rizika, dobiju rak debelog creva (rak kolorektuma).
SIMPTOMI
- Sveža krv u stolici
- Crna stolica
- Sluz u stolici
- Promene u pražnjenju creva
- Proliv
- Zatvor
- Bolovi u trbuhu
- Gubitak telesne težine
- Brzo zamaranje
- Umor
- Slabost
- Bleda koža
UZROCI I FAKTORI RIZIKA
- Godine: stariji od 50 godina češće obolevaju, mada se bolest može javiti u bilo kom životnom dobu
- Genetski sindromi: familijarna adematozna polipoza (FAP) i nasledni nepolipozni rak debelog creva (Linčov sindrom)
- Ranije lečen rak debelog creva
- Rak debelog creva u porodici - karcinom debelog creva kod roditelja, braće i sestara ili dece povećava šanse za obolevanje
- Zapaljenjske bolesti creva: ulcerozni kolitis ili Kronova bolest
- Dijabetes tip II (diabetes mellitus, udružen sa gojaznošću ili ne, predstavlja faktor rizika za razvoj karcinoma kolona)
- Ishrana: previše crvenog mesa i životinjske masti, a malo žitarica, voća i povrća
- Fizička neaktivnost
- Dugogodišnje pušenje
- Pojava kolorektalnih polipa benignog karaktera
- Gojaznost
- Dijabetes tip II (diabetes mellitus, udružen sa gojaznošću ili ne, predstavlja faktor rizika za razvoj karcinoma kolona)
- Gojaznost
DIJAGNOSTIKA
- Rektalni tuše (digitorektalni pregled)
- Laboratorijske analize krvi i urina
- Tumorski markeri (CEA, CA 19-9)
- FOBT test (test na okultno krvarenje)
- Kolonoskopija
- Snerska (CT) kolonografija (virtualna kolonoskopija)
- Rendgensko snimanje debelog creva barijumom (Rtg debelog creva barijumom)
- Biopsija debelog creca i PH nalaz
- Ultrazvuk abdomena
- Skener (CT) abdomena i male karlice
- Magnetna rezonanca (NMR) abdomena i male karlice
LEČENJE
- Operacija (eksicizija promene, polipektomija, segmentna resekcija, hemikolektomija, formiranje ileo ili kolostome, resekcija metastaza u jetri…)
- Hemioterapija
- Biološka ciljana terapija
- Zračenje
Odluka o terapiji se postavlja na osnovu proširenosti bolesti u trenutku otkrivanja karcinoma debelog creva. Kada je rak kolorektuma lokalizovan (nije se proširio na druge organe), prvi izbor lečenja je operacija. Tada se hirurškim putem odstranjuju karcinomom zahvaćen deo debelog creva i pripadajuće limfne žlezde. Nakon hirurške intervencije, odluka o zaštitnoj postoperativnoj (adjuvantnoj) terapiji zavisi od patohistološkog nalaza (PH nalaza) nakon operacije.
Koji lekari su vam potrebni
- Gastroenterolog
- Abdominalni hirurg
- Onkohirurg
- Radioterapeut
